Ο Ηράκλειος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες το Βυζαντίου. Γεννημένος το 575 μ.Χ. πιθανότατα στην Καππαδοκία, στέφθηκε αυτοκράτορας το 610 μ. Χ. σε ηλικία 36 ετών, με μετριοφροσύνη και ταπεινότητα σε μία εκκλησία του παλατιού χωρίς πομπές και τελετές όπως συνηθίζετο, και βασίλεψε έως το 641. Ο Ηράκλειος αναδείχθηκε αυτοκράτορας σε μία από τις κρισιμότερες περιόδους για το Βυζάντιο. Ανταρσίες και στάσεις είχαν εξαρθρώσει τα οικονομικά, ο λαός πλήρωνε υπέρογκους φόρους και ο στρατός ήταν ολότελα ανοργάνωτος και στο κράτος βασίλευε η αναρχία.
Οι εξωτερικοί εχθροί, Πέρσες, Άβαροι και Σλάβοι φρόντισαν να εκμεταλλευθούν την εσωτερική αναρχία που επικρατούσε και να επιτεθούν στο κράτος.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εξ αυτών ήταν οι Πέρσες. Ο Ηράκλειος ζήτησε από τον Χορσόη τον Β ειρήνη αλλά εκείνος δεν δέχτηκε. Ο Περσικός στρατός εισέβαλε την Αρμενία, στην Καππαδοκία, στη Συρία και στην Παλαιστίνη. Το Μάιο του 614 κατελήφθησαν τα Ιεροσόλυμα κα με τη βοήθεια των Εβραίων οι Πέρσες έσφαξαν 90.000 κατοίκους και αιχμαλώτισαν πολλές χιλιάδες και πήραν και τον Τίμιο Σταυρό. Ο περσικός στρατός το 615 φτάνει ανενόχλητος στη Χαλκηδόνα απέναντι από τη Βασιλεύουσα και το 619 κατέκτησε την Αίγυπτο.
Ο Ηράκλειος έπρεπε να προετοιμαστεί καλά γι’ αυτό που είχε να αντιμετωπίσει. Ζήτησε ειρήνη από τον ηγεμόνα των Αβάρων, γιατί δεν μπορούσε να είναι αντιμέτωπος με δύο μέτωπα, πληρώνοντάς τον με 20.000 χρυσά νομίσματα και κάνοντάς τον επίτροπο του γιου του. Προσπάθησε εν τω μεταξύ να κερδίσει χρόνο ζητώντας δύο φορές ειρήνη από τον Χορσόη Β αλλά μάταια. Ο Ηράκλειος έπρεπε να λάβει άμεσα και οικονομικά μέτρα. Ζήτησε από τον Πατριάρχη Σέργιο και έστειλε όλα τα χρυσά και αργυρά ιερά σκεύη των ναών για να κοπούν νομίσματα και συγχρόνως ελάττωσε τους μισθούς των υπαλλήλων. Κατόπιν αναδιοργάνωσε το στρατό και κυρίως το ιππικό και έπαιρνε μέτρα για τις αναγκαίες βελτιώσεις του κράτους.
Ο Ηράκλειος αποφασίζει να χτυπήσει τους Πέρσες στην ίδια τους τη χώρα μπαίνοντας ο ίδιος επικεφαλής της εκστρατευτικής στρατιάς. Η εκστρατεία όμως πήρε τη μορφή σταυροφορίας γιατί οι Πέρσες έκαναν τις επιδρομές τους με θρησκευτικό φανατισμό. Συγκεκριμένα ο Χορσόης το 617 όταν του ζητήθηκε για ακόμη μια φορά ειρήνη από τον Ηράκλειο απάντησε χαρακτηριστικά «Δεν θα σας σπλαχνιστώ αν δεν αρνηθείτε τον Εσταυρωμένο που λέτε ότι είναι Θεός και δεν προσκυνήσετε τον ήλιο».
Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος έδωσε έναν εξαετή αγώνα με συνεχείς μάχες εναντίων των Περσών, από τις οποίες έβγαινε νικητής. Ορμώντας ο ίδιος στη μάχη εμψύχωνε το στρατό του ο οποίος δεν έκανε βήμα πίσω.
Μια από τις σημαντικότερες μάχες όπου ο Ηράκλειος κατατρόπωσε τον περσικό στρατό ήταν αυτή που έλαβε χώραν στη Νινευή το 627 μ.Χ. Μετά την συντριβή των Περσών ο Ηράκλειος προχώρησε στις κεντρικές επαρχίες της Περσίας συλλέγοντας πλούσια λάφυρα. Ο αιώνιος εχθρός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είχε κατανικηθεί. Οι Πέρσες με βάση τη συμφωνία επέστρεψαν στην Αυτοκρατορία. τις επαρχίες της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Αιγύπτου, καθώς και τον Τίμιο Σταυρό. Συγχρόνως είχε αρχίσει και η παρακμή των Αβάρων. Κανείς δεν μπορούσε να αντισταθεί πλέον στον Ηράκλειο και στο στρατό του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος εκτός από ικανότατος στρατηγός είχε και εκπληκτικές διοικητικές ικανότητες. Η ιδέα των «θεμάτων», συνδέεται άμεσα με τν εποχή της αυτοκρατορίας του Ηρακλείου. Με τη φράση «οργάνωση των θεμάτων» εννοούμε την οργάνωση των επαρχιών όπου σύμφωνα με τις συνθήκες τις εποχής κύριο χαρακτηριστικό ήταν η ενίσχυση της στρατιωτικής εξουσίας των διοικητών των επαρχιών και της τελικής επικρατήσεώς τους εις βάρος των πολιτικών αρχών. Η μεταβολή αυτή δεν συντελέστηκε απότομα και ξαφνικά, άλλα σταδιακά. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, η ελληνική λέξη «θέμα» σήμαινε ένα στρατιωτικό σώμα εγκατεστημένο σε μια επαρχία και μόνον αργότερα, πιθανόν τον 8ο αιώνα, ονομάσθηκε με το όνομα αυτό και η επαρχία όπου βρισκόταν το στρατιωτικό σώμα. Έτσι άρχισε η λέξη «θέμα» να έχει σχέση με τη διοικητική διαίρεση της Αυτοκρατορίας.
Στις 14 Σεπτεμβρίου του 629 ο Ηράκλειος πηγαίνει στην Παλαιστίνη και σε μια τελετή κατάνυξης αναστήλωσε τον Τίμιο Σταυρό στο Γολγοθά.
Όσο ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος εβρίσκετο στα Ιεροσόλυμα αποφασίζει να κάνει μία έρευνα για το ποίοι ήτο αυτοί οι οποίοι παρακίνησαν τους ξένους λαούς να επιτεθούν στο Βυζάντιο και ανακαλύπτει ότι ήταν οι Εβραίοι. Μετά από αυτή τη διαπίστωση αποφάσισε να απαγορεύσει τη παρουσία τους στα Ιεροσόλυμα και να μην υπάρχει κανείς Εβραίος σε απόσταση τριών χιλιομέτρων.
Επίσης ο Ηράκλειος ήταν αυτός ο οποίος καθιέρωσε οριστικά την Ελληνική γλώσσα και στις δημόσιες υπηρεσίες αντικαθιστώντας την μέχρι τότε Λατινική.
Ο επόμενος εχθρός του Βυζαντίου ήταν ο χειρότερος απ’ όλους, οι θρησκευτικά φανατισμένοι Άραβες. Ο Ηράκλειος παρ’ όλο που ήταν πια γερασμένος και πολύ κουρασμένος δεν παρέδωσε τα όπλα. Συγκέντρωσε στρατό 30.000 αντρών οι οποίοι επιτέθηκαν στους άραβες και δυστυχώς νικήθηκαν στις 20 Αυγούστου του 636.
Το 637 πολιορκήθηκαν τα Ιεροσόλυμα και έπειτα από ένα χρόνο ο πατριάρχης Σωφρόνιος παρέδωσε την πόλη στον χαλίφη Ομάρ. Το 638 ολοκληρώθηκε η κατάληψη της Συρίας και το 642 η κατάληψη της Αιγύπτου.
Ο Ηράκλειος απεβίωσε σε ηλικία 66 ετών στις 11 Φεβρουαρίου του 641 έχοντας ολοκληρώσει το έργο του. Ένα έργο που τον ανέβασε σε μια από τις λαμπρότερες κορυφές τις ιστορίας. Αποδείχθηκε ο πιο συνετός, ο πιο γενναίος και ο πιο τολμηρός αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Έμπαινε επικεφαλής του στρατού του και διεύθυνε αυτοπρόσωπα τον πόλεμο. Έκανε την Βυζαντινή Αυτοκρατορία Κοσμοκρατορία.
Ο Αυτοκράτορας Ηράκλειος είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός ηγέτη που αγαπάει εκ βαθέων καρδίας την πατρίδα του και το λαό του.
Μαρία Γ. Πλατσατούρα
Τ.Ο. Άνω Λιοσίων
